Kalça, vücudun en büyük ve en fazla yük taşıyan eklemlerinden biridir. Bilye ve soket bağlantısı şeklindeki bu eklemde soket, leğen kemiğinin bir parçası olan asetabulum tarafından oluşturulur. Bilye ise, femurun (uyluk kemiği) üst ucu olan femur başıdır.
Kalça ekleminde eklem yüzeyini kaplayan kıkırdaklar ve eklem içinde üretilen sıvı sayesinde kemikler birbirleri üzerinde hemen hemen hiç sürtünme olmaksızın rahatça hareket eder. Eklem kapsülü ve bağlar eklemin stabilitesini sağlar.
Kalça Ağrısının Sebepleri
Kronik kalça ağrısı ve sakatlığın en yaygın nedeni artrittir. Osteoartrit, romatoid artrit ve travmatik artrit bu hastalığın en sık görülen formlarıdır.
Kronik kalça ağrısı ve sakatlığın en yaygın nedeni artrittir. Osteoartrit, romatoid artrit ve travmatik artrit bu hastalığın en sık görülen formlarıdır.
|
•
|
Osteoartrit (Kireçlenme): En sık karşılaşılan nedenlerden biridir. Bu yaşa bağlı bir aşınma ve yıpranma tipi artrittir. Genellikle 50 yaş ve üzeri ve sıklıkla ailesinde artrit öyküsü olan kişilerde görülür. Kıkırdakların aşınması sonucu kemikler birbirine sürtünerek kalça ağrısına ve sertliğine neden olur. Osteoartrit ayrıca kalçanın çocuklukta gelişimindeki düzensizliklerden kaynaklanabilir veya hızlanabilir. (Ayrıntılı bilgi için Diz Çevresi Osteotomiler konusuna bakınız)
|
|
•
|
Romatizmal Eklem İltihabı: Kalça ekleminde kayganlığı sağlayan sıvının üretildiği dokuların iltihaplandığı ve kalınlaştığı bir hastalıktır. Romatoid artrit, inflamatuvar artrit olarak adlandırılan bir grup bozukluğun en yaygın türüdür.
|
|
•
|
Travma Sonrası Artrit: Bu ciddi bir kalça yaralanmasını veya kırılmasını takip edebilir. Kıkırdak hasar görebilir ve zamanla kalça ağrısına ve sertliğine neden olabilir.
|
|
•
|
Osteonekroz: Kalçada meydana gelen bir çıkık veya kırık gibi bir yaralanma, femur başına giden kan akışını sınırlayabilir. Buna osteonekroz veya avasküler nekroz denir. Bu durum kemiğin yumuşamasına ve kemik yüzeyinin çökmesine neden olabilir ve artrit ortaya çıkabilir. (Ayrıntılı bilgi için Femur Başı Avasküler Nekrozu konusuna bakınız)
|
|
•
|
Çocuklukta Kalça Hastalığı: Çocukluk döneminde görülen Perthes hastalığı, femur başı epifiz kayması ve gelişimsel kalça displazisi (kalça çıkığı) gibi problemler çocukluk döneminde başarılı bir şekilde tedavi edilse de ileriki yaşlarda artrite neden olabilir.
|
Kalça ekleminde yıpranmalara bağlı görülen belirtiler hasarlı tarafa yük verme ile ağrı oluşması şeklinde başlar. Hasta topallayarak kalçaya binen yükü azaltmaya çalışır. Kalçanın hareket açıklığı yıpranma sonucu azalır.
Kalça Protezi Tanımı
Kalça protezi, bozulmuş olan eklem yüzeylerinin aynı görevi yapacak metal, plastik ve seramikten üretilmiş malzeme ile değiştirilme işlemidir. İlk kez 1960’larda uygulanmaya başlanan protezler, teknolojinin ilerlemesiyle geliştirilerek bugünlere kadar gelmiştir. Ameliyat sırasında hasarlı kemik ve kıkırdak çıkarılır ve yerine protez bileşenleri yerleştirilir.
|
•
|
Hasar görmüş femur başı çıkarılır ve yerine femurun içi boş merkezine yerleştirilen metal bir gövde yerleştirilir.
|
|
•
|
Sapın üst kısmına metal veya seramik bir küre yerleştirilir. Bu küre, çıkarılan hasarlı femur başının yerini alır.
|
|
•
|
Yuvanın (asetabulum) hasarlı kıkırdak yüzeyi çıkarılarak yerine metal bir yuva yerleştirilir. Soketi yerinde tutmak için bazen vidalar veya çimento kullanılır.
|
|
•
|
Pürüzsüz bir kayma yüzeyi sağlamak için yeni top ile yuva arasına plastik, seramik veya metal bir ara parça yerleştirilir.
|
Kalça Protezi Ne Zaman Yapılır?
Kalça protezi, kalça kireçlenmesi tedavisinin en son evresidir. Kalça protezi ameliyatına karar verilen kişilerde
Kalça protezi, kalça kireçlenmesi tedavisinin en son evresidir. Kalça protezi ameliyatına karar verilen kişilerde
|
•
|
Yürüme veya eğilme gibi günlük aktiviteleri sınırlayan kalça ağrısı
|
|
•
|
Gece gündüz dinlenirken de devam eden kalça ağrısı
|
|
•
|
Bacağını hareket ettirme veya kaldırma yeteneğini sınırlayan kalça sertliği
|
|
•
|
Anti-inflamatuvar ilaçlar, fizik tedavi, eklem içi enjeksiyonlar veya yürüme desteklerinin ağrıyı gidermede yetersiz kalması.
|
Eğer bu sayılanlar yoksa ameliyatsız tedavi yöntemlerine başvurulmalıdır. Ameliyatsız kalça kireçlenmesi tedavileri ağrıyı azaltmaya, kireçlenmeyi durdurmaya ya da yavaşlatmaya, hastanın konforunu artırmaya yöneliktir.
Total kalça protezleri için mutlak bir yaş veya kilo sınırlaması yoktur. Ameliyat önerileri hastanın yaşına değil, ağrısına ve sakatlığına göre yapılır. Juvenil artritli genç hastalardan dejeneratif artritli yaşlı hastalara kadar her yaşta başarıyla gerçekleştirilebilir.
Ortopedik Değerlendirme
Hastanın teşhisini koymak ve hangi derecede kireçlenmesi olduğunu anlamak için birtakım tanı yöntemleri kullanılır. Hastanın şikayeti ve hikayesinden kalça ağrısının boyutu ve bunun günlük aktiviteleri etkileme derecesi hakkında bilgi sahibi olunur. Takiben fiziksel muayene ile kalça hareketliliği ve gücü değerlendirilir. Fiziki muayenenin ardından yıpranmanın kesin tanısı, boyutu ve nedenlerinin tespiti için röntgen çekilir. Bazen kalçadaki kemik ve yumuşak dokuların durumunu belirlemek için manyetik rezonans görüntüleme (MRG) taraması gibi başka testlere de ihtiyaç duyulabilir.
Kalça kireçlenmesi grafisi. Eklem aralığı daralmış.
Perthes hastalığına bağlı kalça kireçlenmesinin MR görüntüsü
Hastanın Beklentileri
Kalça protezi ameliyatı sonrasında kalça ağrısında dramatik bir azalma ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmede önemli bir iyileşme görülür.
|
•
|
Normal kullanım ve aktivite ile her kalça protezinde baş ile yuva arasındaki malzeme aşınmaya başlar. Aşırı aktivite veya fazla kilolu olmak bu normal yıpranmayı hızlandırabilir ve kalça protezinin gevşemesine ve ağrılı hale gelmesine neden olabilir. Bu nedenle koşma, ağırlık kaldırma, çömelerek iş yapma gibi aktivitelerden sakınılmalıdır.
|
|
•
|
Sınırsız yürüyüş, yüzme, golf, araba sürme, doğa yürüyüşü, bisiklete binme, dans ve diğer düşük etkili sporlar için kısıtlama yoktur.
|
Ameliyat Hazırlığı
|
•
|
Ameliyat öncesi hasta tam bir fizik muayeneden geçirilmeli, kalp hastalığı, diyabet gibi kronik rahatsızlıklar ve hastanın kullandığı ilaçlar (Kan sulandırıcılar, kalp, şeker ve tansiyon ilaçları, tiroid rahatsızlığı ile ilgili ilaçlar, vb) ilgili uzmanlar tarafından değerlendirilmelidir.
|
|
•
|
Ameliyatın planlamasına yardımcı olmak için kan ve idrar örnekleri, elektrokardiyogram (EKG) ve göğüs röntgeni gibi çeşitli testlere ihtiyaç duyulabilir.
|
|
•
|
Ameliyat öncesinde hastanın cildinde herhangi bir enfeksiyon veya tahriş olmamalıdır.
|
|
•
|
Kalça protezi sonrası bakterilerin kan dolaşımınıza girmesi durumunda enfeksiyon meydana gelebilir. Bu nedenle kalça protezi ameliyatından önce diş çekimi gibi işlemler tamamlanmalıdır.
|
|
•
|
Yakın zamanda veya sık idrar yolu enfeksiyonu öyküsü olan bireylerin ameliyat öncesinde ürolojik değerlendirmeden geçmesi gerekmektedir.
|
Kalça Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Ameliyat genel ya da bölgesel anestezi altında yapılır. Cerrahi işlem genellikle 1 ila 2 saat kadar sürer. Ameliyatta kalçanın zarar gören kısımları çıkarılır ve yerine uygun ölçülerde metal, seramik ve polietilen implantlar yerleştirilir.
Ameliyat genel ya da bölgesel anestezi altında yapılır. Cerrahi işlem genellikle 1 ila 2 saat kadar sürer. Ameliyatta kalçanın zarar gören kısımları çıkarılır ve yerine uygun ölçülerde metal, seramik ve polietilen implantlar yerleştirilir.
Kalça Protezi Sonrası İyileşme Süreci
Ameliyatın başarısı, büyük ölçüde, ameliyattan sonraki ilk birkaç hafta boyunca doktorunuzun evde bakımla ilgili talimatlarını ne kadar iyi takip ettiğinize bağlı olacaktır.
|
•
|
Ağrı Yönetimi: Kalça protezi ameliyatından sonraki ilk günler ağrılar olabilir, ancak basit ağrı kesicilerle kontrol altına alınabilir.
|
|
•
|
Yara Bakımı: Ameliyat yerine düzenli pansuman yapılmalı, dren takibi yapılmalıdır. Dren bir gün sonra çekilir. Dikişler 15 gün sonra alınır.
|
|
•
|
Antiembolik Çorap Giyimi: Kanın toplardamarlarda göllenerek pıhtılaşmasını önlemek için hastaya özel çoraplar giydirilir.
|
|
•
|
Yürüme ve Egzersizler: Hasta ameliyatın ertesi günü yürüteç yardımıyla ayağa kaldırılır ve yürüyüşü kapsayan hafif egzersizlere başlanır. Hasta hastaneden 3-4 gün sonra taburcu edilir.
|
|
•
|
Diyet: Ameliyattan sonraki birkaç hafta boyunca bir miktar iştah kaybı olabilir. Genellikle demir takviyesi içeren dengeli bir beslenme, uygun doku iyileşmesini desteklemek ve kas gücünü yeniden sağlamak için önemlidir. Bol miktarda sıvı alınmalıdır.
|
Hasta evde koltukta oturabilir, ev içindeki işlerini yürüteç yardımıyla halledebilir. Dikiş alındıktan sonra banyo yapabilir. Üç haftanın sonunda yürüteçsiz yürünebilir. Aktif yaşantıya dönmek için 6-8 hafta geçmesi gerekir.
Kalça Protezi Ameliyatından Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler
Protez cerrahisinden sonra protezin yerinden çıkması önemli bir problemdir. Buna mani olmak için
|
•
|
Sandalyeleriniz, kanepeleriniz ve arabanız için dizlerinizin kalçanızdan daha alçakta durmasını sağlayan sert yastıklar kullanınız.
|
|
•
|
Dizlerinizi kalçanızdan yukarıya kaldırmayınız. Yani belinizi 90 dereceden fazla bükmeyiniz.
|
|
•
|
Bacak bacak üstüne atmayınız.
|
|
•
|
Ameliyatlı bacağınızın üzerine bütün ağırlığınızı vermeyiniz ve bu bacağınız sabit durumda iken gövdenizi döndürmeyiniz.
|
|
•
|
Ameliyatlı bacağınızı gövdenize doğru 90 derecelik açıdan daha fazla çekmeyiniz.
|
|
•
|
Ameliyatlı kalçanızı aşırı derecede bükmeden ayakkabı giymek için uzun saplı bir ayakkabı çekeceği kullanınız. Çoraplarınızı giyerken yardım isteyiniz.
|
|
•
|
Otururken veya ayaktayken yerden bir şey almak için eğilmeyiniz.
|
|
•
|
Evinizde yürüdüğünüz alanlardan tüm gevşek halıları, elektrik ve telefon kablolarını kaldırınız.
|
|
•
|
Dengenizi, esnekliğinizi ve gücünüzü geliştirinceye kadar baston, koltuk değneği veya yürüteç kullanmalı veya birisinin size yardım etmesini sağlamalısınız.
|
|
•
|
Kalça proteziniz iyi durumda görünse bile rutin takip muayeneleri ve röntgenler için doktorunuzla periyodik olarak görüşünüz.
|
|
•
|
Doktorunuzun tüm önerilerine kulak veriniz.
|
Sağ kalçasına protez uygulanan hastanın pelvis grafisi
Öneriler
|
•
|
Merdiven İnip Çıkma: Kalçanız güçlü ve hareketli olana kadar merdivenleri yardımsız kullanmayınız. Merdiven çıkarken önce sağlam olan bacağınızı daha sonra ameliyatlı bacağınızı basamağa koyunuz. Merdiven inerken önce ameliyatlı bacağınızı daha sonra sağlam bacağınızı kullanarak ininiz.
|
|
•
|
Tuvalet ve Banyo İhtiyacı: Özellikle ameliyat sonrası ilk 2 ay içinde alaturka tuvalete oturmanız çok sakıncalıdır. Mutlaka alafranga tuvalete oturmanız ve eğer doktorunuz önerdiyse tuvalet yükselticisi kullanmanız gereklidir. Mecbur kalmadıkça alaturka tuvalete oturmayınız. Banyonuzda güvenli bir şekilde sabitlenmiş güvenlik çubukları veya korkuluklar kullanınız.
|
|
•
|
Uyku Pozisyonu: 6 hafta süre ile bacaklarınızın arasına yastık koyarak yatınız. Hangi uyku pozisyonlarının sizin için en güvenli ve en uygun olduğunu doktorunuza sorunuz.
|
|
•
|
Spor ve Egzersiz: Yeni kalçanızın gücünü ve hareketliliğini korumak için düzenli bir hafif egzersiz programına katılınız. Doktorunuz size izin verir vermez kalça protezi ameliyatından önce keyif aldığınız birçok spor aktivitesine geri dönebilirsiniz. Yürüyüş, yüzme, golf ve bisiklete binme tercih edilecek aktivitelerdir
|
|
•
|
Namaz Kılarken: Kalça protezi sonrası namazınızı sandalyeye oturarak kılmanız uygun olacaktır. Yere çömelmekten kaçınmanız gerekir.
|
|
•
|
Uçak Yolculuğu: Basınç değişiklikleri ve hareketsizlik, özellikle iyileşme aşamasındaysa ameliyatlı bacağınızın şişmesine neden olabilir. Güvenlikten geçerken metal detektörlerinin hassasiyetinin değişebileceğini ve yapay ekleminizin alarma neden olabileceğini unutmayınız.
|
|
•
|
Enfeksiyonlardan Korunma: Vücudunuzda başka bir yerden mikropların gelip proteziniz üzerine yerleşmesini önlemek çok önemlidir. Ayak ve tırnak bakımına çok dikkat etmelisiniz. Herhangi bir cilt, dişeti, idrar yolu iltihabında mutlaka doktorunuza danışarak antibiyotik kullanmanız gerekir. Aynı şekilde bütün endoskopi, diş eti temizliği, sistoskopi, kolonoskopi gibi girişimlerden iki saat önce başlayıp, 8 saat sonrasına kadar devam edecek şekilde koruyucu antibiyotik kullanmalısınız.
|
|
•
|
İşe Dönüş: İşte yaptığınız faaliyetlerin türüne ve iyileşme hızınıza bağlı olarak, işe dönmeniz birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir.
|
