Plantar fasiit, topuk ağrısına neden olan en yaygın durumlardan biridir. Ayağın kemerini destekleyen güçlü bir doku bandı olan plantar fasyanın tahriş olması ve iltihaplanmasıyla ortaya çıkar. Plantar fasya topuk kemiğine (kalkaneus) ve ayak parmaklarının tabanına bağlanır. Ayak kemerini desteklemeye yardımcı olur ve yürüme sırasında normal ayak mekaniğinde önemli bir role sahiptir.
Plantar fasya anatomisi
Sebepleri
Plantar fasya, yürürken, koşarken ve spor yapmak gibi diğer aktiviteleri yaparken ayaklarımıza uyguladığımız yüksek stresi ve gerilimi absorbe edecek şekilde tasarlanmıştır. Ancak bazen çok fazla basınç dokulara zarar verir veya yırtılır.
Plantar fasciit
Vücudun yaralanmaya karşı doğal tepkisi iltihaplanmadır, bu da topuk ağrısına ve plantar fasyanın sertliğine neden olur. Fasyadaki iltihaplanma ve ağrının nedeni şunlar olabilir:
|
•
|
Aktivite düzeyinde artış (yürüyüş veya koşu programına başlamak gibi)
|
|
•
|
Ayağın yapısı veya şekli
|
|
•
|
Üzerinde durulan, yürünen veya koşulan yüzey
|
|
•
|
Giyilen ayakkabı türü
|
|
•
|
Taşınılan ağırlık
|
Daha az yaygın olarak plantar fasiit, lupus veya romatoid artrit gibi diğer tıbbi durumlara bağlı olarak gelişebilir.
Risk Faktörleri
Çoğu durumda plantar fasiit tanımlanabilir bir neden olmadan gelişir. Ancak kişiyi bu duruma daha yatkın hale getirebilecek birçok faktör vardır:
Risk Faktörleri
Çoğu durumda plantar fasiit tanımlanabilir bir neden olmadan gelişir. Ancak kişiyi bu duruma daha yatkın hale getirebilecek birçok faktör vardır:
|
•
|
Yeni veya artan aktivite
|
|
•
|
Tekrarlayan yüksek etkili aktivite (koşma/dans/spor)
|
|
•
|
Sert yüzeylerde uzun süre ayakta durmak (özellikle hemşireler, fabrika çalışanları ve öğretmenler arasında)
|
|
•
|
Anatomi (düz tabanlık)
|
|
•
|
Sıkı baldır kasları
|
|
•
|
Şişmanlık
|
|
•
|
Yaş (plantar fasiit en çok 40-60 yaş arası kişilerde görülür)
|
|
•
|
Ayak ve ayak bileğinin stres kırıkları
|
Plantar Fasiitin Belirtileri
Plantar fasiitin en sık görülen belirtileri şunlardır:
Plantar fasiitin en sık görülen belirtileri şunlardır:
|
•
|
Ayağın alt kısmında topuğun yakınında ağrı duyulur.
|
|
•
|
Sabah yataktan kalktıktan sonraki ilk birkaç adımda veya uzun bir araba yolculuğu gibi uzun bir dinlenme süresinden sonra ağrı oluşur. Ağrı birkaç dakika yürüdükten sonra kaybolur.
|
|
•
|
Egzersiz veya aktivite sonrasında (sırasında değil) daha fazla ağrı hissedilir.
|
|
•
|
Ağrı, çıplak ayaklarda veya minimum destekli ayakkabılarda daha yoğun görünebilir.
|
Plantar Fasiit Tanısı
Tanı hastanın hikayesi ve şikayetleri dinlenerek ve ayak bileği bölgesinin muayenesi ile konur. En belirgin yakınma ağrıdır. Ağrı
Tanı hastanın hikayesi ve şikayetleri dinlenerek ve ayak bileği bölgesinin muayenesi ile konur. En belirgin yakınma ağrıdır. Ağrı
|
•
|
Ayakta veya ayak sırtında sinir sıkışması,
|
|
•
|
Kalkaneusun stres kırığı,
|
|
•
|
Topuk altındaki yağ dokusu yastığının kaybı sonucu da olabilir.
|
Topuk dikeni, plantar fasyanın topuk kemiğine yapışma yerindeki uzun süreli gerilimin sonucu olabilir. Ancak topuklarında kemik çıkıntısı olan kişilerin çoğunda topuk ağrısı görülmez.
Topuk dikeni
Plantar Fasiit Tedavisi
Genel olarak semptomlar ne kadar uzun süre devam ederse ve ağrı ne kadar şiddetli olursa tedavi de o kadar uzun sürebilir. Plantar fasiitli hastaların %90'ından fazlası, basit tedavi yöntemlerine başlandıktan sonraki 10 ay içinde iyileşir. Kros veya maraton koşucularında daha uzun süreli bir tedaviye ihtiyacı olabilir. Ameliyatsız tedavide şunlar yapılabilir:
Genel olarak semptomlar ne kadar uzun süre devam ederse ve ağrı ne kadar şiddetli olursa tedavi de o kadar uzun sürebilir. Plantar fasiitli hastaların %90'ından fazlası, basit tedavi yöntemlerine başlandıktan sonraki 10 ay içinde iyileşir. Kros veya maraton koşucularında daha uzun süreli bir tedaviye ihtiyacı olabilir. Ameliyatsız tedavide şunlar yapılabilir:
|
•
|
Dinlenme: Ağrıyı kötüleştiren aktivitelerin azaltılması, hatta durdurulması ağrıyı azaltmanın ilk adımıdır.
|
|
•
|
Aktivite değişikliği: Bisiklete binme veya yüzme gibi düşük etkili egzersizler, eklemlerinize ve ayaklarınıza yürüme veya koşmaya göre daha az stres uygular.
|
|
•
|
Germe egzersizleri: Esneme, plantar fasiit için en iyi tedavilerden biridir. Germe, plantar fasya ve Aşil tendonuna odaklanmalıdır.
|
Germe egzersizi
|
•
|
Buz uygulaması: Ayağı 20 dakika boyunca soğuk su şişesi veya buz üzerinde yuvarlamak etkilidir. Bu günde 3 ila 4 kez yapılabilir.
|
|
•
|
Steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçlar (NSAID'ler): İbuprofen veya naproksen gibi ilaçlar ağrıyı ve iltihabı azaltır.
|
|
•
|
Destekleyici ayakkabı ve ortez kullanımı: Kalın tabanlı ve ekstra yastıklamalı ayakkabılar ayakta durma ve yürüme sırasındaki ağrıyı azaltabilir.
|
Silikon tabanlık
|
•
|
Gece atelleri: Çoğu insan ayakları aşağıya bakacak şekilde uyur. Bu plantar fasyayı gevşetir ve sabah topuk ağrısının nedenlerinden biridir. Gece ateli uyurken plantar fasyayı gerer. Alışmak zor olsa da, gece ateli plantar fasiitten kaynaklanan topuk ağrısını azaltmada çok etkilidir.
|
|
•
|
Ekstrakorporeal şok dalgası tedavisi (ESWT): Bu terapi, düşük enerjili veya yüksek enerjili şok dalgalarının belirli bir alana iletilmesi esasına dayanır. Şok dalgaları mikroskobik travma yaratır ve bu da vücutta iyileşme tepkisini tetikler. Bu sürecin plantar fasyadaki iyileşmeyi hızlandırmaya yardımcı olduğu düşünülmektedir.
|
|
•
|
Steroid enjeksiyonları: Kortizon, güçlü bir antiinflamatuvar ilaçtır. Enflamasyonu ve ağrıyı azaltmak için plantar fasyaya enjekte edilebilir.
|
Plantar fasiit için cerrahiye nadiren ihtiyaç duyulur, ancak ciddi vakalarda bir seçenektir. Ameliyatta baldırı oluşturan iki kastan biri uzatılarak ayak bileğinin hareketi arttırılır. Sıkı baldır kasları plantar fasya üzerinde artan stres oluşturduğundan, bu işlem, baldırı germek için yoğun çabalara rağmen ayaklarını esnetmekte zorluk çeken hastalar için faydalıdır.
